Pieńsk to średniej wielkości miasto leżące tuż przy granicy polsko-niemieckiej, ok. 15 km od Zgorzelca. Choć powstanie osady sięga odległych czasów późnego średniowiecza, prawa miejskie Pieńsk otrzymał dopiero w 1962 r. Jak się wydaje, miało to ważny wpływ na powojenny rozwój miejscowości, w której herbie, prócz wskazującego na etymologię nazwy drzewa z wyeksponowanym pniem, znajduje się również litera „P” oraz fabryka. Fabryka, wydawałoby się zwyczajna – z charakterystycznym koniem i skośnie ustawionymi dachami szedowymi – dla Pieńska jednak jest oczywiste, że to huta szkła. Szkłem bowiem Pieńsk stał jeszcze w czasach przedwojennych, kiedy jako niemieckie Penzig skupiał na swym terenie aż 13 hut. Te tradycje szklarskie stały się ważnym elementem również współczesnego dziedzictwa kulturowego miejscowości.
Ochrona dziedzictwa lokalnego
Pytania o to czym jest lokalne dziedzictwo i po jakie narzędzia mogą sięgać lokalne instytucje publiczne – w tym biblioteki – by podejmować kroki na rzecz jego zachowywania, stały się osią szkolenia zatytułowanego „Ochrona dziedzictwa lokalnego. Poszukiwanie inspiracji, gromadzenie pamiątek, zbieranie relacji, narzędzia cyfrowe”, zrealizowanego online 4 maja 2022 r. przez Good Books dla pracowników Euroregionalnego Centrum Kultury i Komunikacji EuRegioKom w Pieńsku – chociaż w spotkaniu brały udział również osoby spoza tej instytucji i miejscowości.
Jednym z istotnych założeń szkolenia było uświadomienie uczestników zarówno z jakimi elementami i formami dziedzictwa codziennie mogą się spotykać, jak również jaki potencjał tkwi w ich własnym, lokalnym dziedzictwie. Służył temu przegląd dość licznych przykładów z Pieńska i okolic – zarówno zróżnicowanych elementów składających się na lokalne dziedzictwo (tak kulturowe jak i przyrodnicze) jak również działań podejmowanych do tej pory przez Centrum.
Przykłady działań
Warto zwrócić uwagę na fakt, że zainicjowane projekty rzeczywiście znakomicie wypełniają zadania ochrony dziedzictwa kulturowego w drodze jego promocji, czego przykładem może być chociażby powstała strona internetowa Pieńsk / Penzig, na której historyczne widokówki miasta zestawiane są z aktualnymi ujęciami tych samych miejsc. Innym przykładem świadomej dbałości o lokalne dziedzictwo jest przełożenie z języka niemieckiego na polski i wydanie drukiem przedwojennej kroniki miejscowości. Wskazane zostały wynikające z lokalnego dziedzictwa kulturowego elementy w sposób szczególny definiujące współczesną tożsamość lokalną mieszkańców.
Zaproponowałem przykłady form aktywizacji lokalnej społeczności wokół zagadnień związanych z dziedzictwem (głównie kulturowym) – zarówno zainicjowania nowych jak i twórczego wykorzystania tych już prowadzonych. Uczestnicy zapoznali się z praktycznymi narzędziami poszukiwania i pozyskiwania materiałów źródłowych dostępnych online i propozycjami ich wykorzystania w działaniach promujących dziedzictwo lokalne.
Archiwum społeczne
W drugiej części szkolenia przedstawiłem zasady tworzenia archiwum społecznego mogącego stanowić w dalszej perspektywie element merytorycznej podstawy dla rozwijania edukacji regionalnej. Omówiliśmy w tym celu kwestie pozyskiwania zbiorów, ich systematyzacji i inwentaryzacji, zwracając przy tym uwagę na kwestie formalno-prawne. Pieńsk miał już w tym temacie pewne doświadczenie, jest więc spora szansa na to, że przy odrobinie zaangażowania, lokalna instytucji stworzy interesującą kolekcję lokalnych przykładów dziedzictwa – z wyrobami szklanymi na czele.
04.05.2022 Pieńsk
Prowadzący: Marcin Musiał
